İnsanlar hayvanların efendisi değildir

Her ebeveyn yoğun geçen çalışma haftasından sonra klasik bir pazar günü çocukları ile vakit geçirmek ister. Sözde güzel bir şey yaptığını sanarak bilgisayarın önünden kurtardığı çocuğunun elini tuttuğu gibi hayvanların köle olarak yaşadığı, adına eğlence denilen alanlara getirir. Yunus parkları, hayvanat bahçeleri, hayvanlı sirkler…

Doğal ortamlarından kopardığımız hayvanlar, demir parmaklıkların ardında, soğuk beton odaların içinde üzgün ve sıkıcı bir yaşam sürerler. Göz göze geldiğiniz an acı dolu yaşamlarına belki birkaç saniye tanık olabilirsiniz.

Hayvanat bahçelerinin kökeninin, dönemin kralları ve soyluları tarafından zevk amaçlı (!) yapılan hayvan koleksiyonuna dayandığı tahmin edilir. Deniz canlılarının esaret altına alınması da 1860’lara kadar gidiyor. İnsanlara bilmedikleri hayvanları tanıtmak ve hayvan türlerini doğadakine en yakın şekilde yetiştirmek diye hayvanat

bahçelerinin amacı savunulur. Keza yunus parkları için de böyle gerekçeler sunabilirler. Lakin her hayvan doğadakine en yakın şekilde değil doğasının içinde yaşamayı hak eder. Hiçbir hayvanın kapatılması için geçerli mantıklı bir sebep yoktur.

Bir kırbacın ucundaki veya bir kafesin içindeki hayvanı bir çocuğun görmesi, özgürce yaşama hakkına yapılan taciz ve esareti meşrulaştırır. 20 Ekim 2015 tarihli Gaia Dergi haberine göre, Danimarka’daki Odense Hayvanat Bahçesi, dokuz aylık sağlıklı bir aslanı yaklaşık 400 çocuğun gözü önünde sözde anatomi eğitimi için öldürdüğünü belirtiyor (1). Fotoğrafta da görebileceğiniz gibi esasında çocukların bu durumdan pek de hoşlanmadığı ortada. Zaten bir insan nefret dolu doğmaz; büyürken nefret ve gaddarlık ile doldurulur.

Özgürlüğe doğru kaçan fil Tyke

Asi sirk fili Tyke hatırla. Dayak yemekten, perişan halde yaşamaktan, durmaksızın seyahat etmekten, işkence görmekten bıkan o fili hatırla. 1994 yılında Honolulu şehrinde, bir sirk gösterisindeyken tüm izleyicilerin gözü ününde terbiyecisini öldürdü, bakıcısını yaralayarak özgürlüğe kavuşabilme umuduyla sokağa kaçtı. Polis ise 86 kurşun üzerine boşalttı. Her gün ölmektense bir kere ölmeyi ama özgürlüğünü eline alma mücadelesinde ölmeyi tercih etti belki de. Tkye’ın bu direnişi ve ölümü boşa olmadı. Olayın ardından protestolar edildi. O gün, olaya şahitlik eden birçok kişi gerçeği gördü. Yüzlerce dava açıldı ve dönemin federal hükûmeti Hawthorn’un sahibi John Cueno Jr.’ın sirkindeki 16 file el koydu.

Bildiklerimizden sadece birkaçı

Atatürk Orman Çiftliği Hayvanat Bahçesi’nde barınak sorunu ve hayvan popülasyonunun artması gerekçeleriyle zebradan kaplana kadar onlarca hayvan fiyat listeleriyle birlikte satışa sunulmuştu (2).

2012 yılında hayvan barınağında çıkan yangın sonucu ölen dokuz ayı için Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin “Büyük Ankara Sirki” kapsamındaki korkunç açıklaması ayıların bakıcılarına maddi destek olacağı yönündeydi (3).

2010’da Alanya’daki bir yunus gösteri merkezinde dört yunusun hayatını kaybetmesinin ardından Bakanlık’tan gelen yanıt, yunusların hepsinin zakkum yaprağı yutarak zehirlenme sonucu öldüğüydü. Gösteri merkezine hiçbir hukuki yaptırım uygulanmadı (4).

Ortak olma

İnsanlar, hayvanları onların efendisiymiş gibi sömürüyor; onlarla eğleniyor; işkence ediyor ve işi bitince öldürüyor. Oysa insanlar tüm canlıların yaşam hakkını savunarak, doğa ile insanın uyum içinde yaşayacağı ekoloji temelli yaşam koşullarını ortaya koymalı.

Hayvanları istediğimiz gibi metalaştırıp, daha çok kâr etmek için sömürmeye yok etmeye karşı durmalıyız. Birkaç ağaç, taş, havuz ve gölet vesaire ile dekorasyon edilmesi hayvanların doğal ortamını sağlamaz. Aldığınız her bilet, kazandırdığınız her kuruş ile esir altındaki hayvanların sömürülmesine ve daha çok hayvanın hapsedilmesine ortak olursunuz. Bu suça ortak olmayın! Hayvanların sömürüldüğü, kullanıldığı hiçbir şeyi satın almayın ve kullanmayın.

Okura izleme önerisi: The Cove (2009), Earthlings (2005), Food, Inc. (2008), Blackfish (2013), Planet of the Apes (1968)

(1) Burak Avşar, Danimarka’daki hayvanat bahçesinde 9 aylık bir aslan çocukların önünde parçalandı, https://gaiadergi.com/danimarkadaki-hayvanat-bahcesinde-9-aylik-bir-aslan-cocuklarin-onunde-parcalandi/ Erişim Tarihi: 25 Nisan 2016
(2) Öykü Yağcı, Norm olarak esaret: yunus parkları, sirkler, hayvanat bahçeleri, http://www.yunuslaraozgurluk.com/norm-olarak-esaret-yunus-parklari-sirkler-hayvanat-bahceleri Erişim Tarihi: 25 Nisan 2016
(3) Sabah, Gökçek’ten ölen ayılar için 100 bin dolar, http://www.sabah.com.tr/yasam/2012/01/05/gokcekten-olen-ayilar-icin-100-bin-dolar Erişim Tarihi: 25 Nisan 2016
(4) Öykü Yağcı, Norm olarak esaret: yunus parkları, sirkler, hayvanat bahçeleri, http://www.yunuslaraozgurluk.com/norm-olarak-esaret-yunus-parklari-sirkler-hayvanat-bahceleri Erişim Tarihi: 25 Nisan 2016

Bu yazı ilk olarak Mayıs 2016 tarihli Gaia Dergi’de yayınlanmıştır.