Başkent Tahran’ın en kuzey bölgesindeki Şemiranat şehristanında (1) bulunan Sadabad Sarayı’na (2) İranlılar Kralın Evi diyor.

Bu kocaman Sadabad Sarayı, Kaçarlar ve Pehlevi Hanedanı tarafından 3 bin dönümlük araziye inşa edilmiş. 1800 dönümü doğal orman ve bahçelere ayrılmış. Kaçarlar tarafından 1018 yılında inşaatına başlanan bu kompleks, İran İslam Cumhuriyeti ile birlikte müzeye dönüştürülmüş. Son Kaçar Şahı Ahmed Şah’ı deviren Rıza Han ile birlikte ise saraya Pehlevi Hanedanı yerleşmiş.

Sadabad Kompleksine yolunuz düşerse Kraliyet Kıyafetleri Müzesi, Beyaz Saray ve Ferşçiyan galerisini kesinlikle gezmenizi tavsiye ederim. Ferşçiyan’ın sanat eserleri ile büyülenirken Beyaz Saray ve Kraliyet Kıyafet Müzesi’nde modern İran tarihine doğru yolculuk yapacaksınız. Yaşanmışlıklar ve gelinen nokta sizi bazen hüzünlendirecek bazen ise şaşırtacak. Kompleks çok büyük olduğu için birkaç saatinizi buraya ayırmayı ihmal etmeyin. Eğer güne erken başlarsanız, bu ziyaretin ardından gün içinde size yine vakit kalacaktır.

Son olarak, Sadabad Sarayı içindeki her bir müzeyi gezebilmek için ayrı bir ücret ödemek gerekiyor. Yabancılar için biletler daha pahalı. Gözünüze kestirdiğiniz birkaç müzeyi gezip (gönül isterdi hepsini gezmek, paranın gözü kör olsun) kocaman bahçenin tadını çıkartabilirsiniz. 20 Mart ile 20 Eylül tarihleri arasında müzeyi her gün sabah 9 ile akşam 7 arasında ziyaret edebilirsiniz. Son giriş kabul saati ise 5. 21 Eylül ile 19 Mart tarihleri arasında ise sabah 9 ile akşam 5 arasında gezebilirsiniz. Son giriş kabul saati ise 4 olarak geçiyor.

Sadabad Kompleksi’nde yer alan müzeler:

House of Ahmad Shah Qajar
Saadabat Kompleksi’nin en eski yapısıdır ve Kaçar şahı Ahmet Şah Kaçar’ın saltanatının son yıllarına doğru yapılmıştır. Saray, Pehlevi Hanedanı’nın kurucusu Rıza Şah’ın döneminin savunma bakanlığı zamanında yapılmış ve günümüzde İran Devrim Muhafızları’ın karargâhı olarak kullanılmaktadır.

Green Palace Museum
Eski adı Şehvend Sarayı olan bu müze, İran’daki en seçkin mimariye sahip saraylardan sayılabilir. Yeşil Müze, Rıza Şah dönemine ait olan bir müzedir ve bodrum ile zemin kattan oluşmaktadır. Dış cephesinde yeşil taşların kullanımından dolayı Yeşil Saray adıyla anılan bu saray ilk Rıza Şah’ın ofisi olarak kullanıldı. Bu bina İran’ın süsleme sanatının bir örneği olarak sayılabilir.

Mellat Palace Museum (White Palace)
Bu bina Sadabat Sarayları’nın en büyük binasıdır ve beyaz rengi için Beyaz Saray olarak da adlandırılmıştır. Muhammed Rıza Şah ve eşi Farah Diba’nın yaz ikâmetgâhı olan bu bina 54 oda ve odacık ile 10 ağırlama salonuna sahiptir. 5 yıl içinde yapımı tamamlanan binanın planı İran ve Rus mimarları tarafından tasarlanmış, iç mimarlığı olsa Gulamrıza Pehlivan, Abdülkerim Şeyhan, Hüseyin Kaşi ve Rıza Melaike gibi mimarlar tarafından yapılmıştır. Bu sarayın içindeki halılar dünyaca meşhurdur ve binanın en büyük halısı ise 145 metrekaredir. Sarayın içinde İtalya, Fransa, Çek ve Slovakya yapımı eşyalar bulunmaktadır.

Water Museum
Muhammed Rıza Pehlevi’nin özel kalemine ait olan bu bina şimdi Su Müzesi olarak kullanılmaktadır.

Master Behzad Museum
Bu binada ünlü İranlı minyatür sanatçısı Üstat Behzat’ın eserleri sergilenmektedir.

Omidvar Brothers Museum
Bu binada İsa ve Abdullah Omidvar adlı ilk İranlı seyyahların eserleri sergilenmektedir. 1950’li yıllarda dünyayı gezmeye azmeden bu seyyahlar Afrika, Kuzey Kutup gibi bölgelerden birçok eseri kendileriyle İran’a getirmişlerdi.

Master MirEmad Calligraphy Museum
Bu binada 1554 doğumlu İran’ın meşhur hat üstadı Mir İmad’ın eserleri bulunmaktadır.

Master Farshchian Miniature Museum
Bu binada ünlü İranlı minyatür sanatçısı Mahmoud Farshchian’ın eserleri sergilenmektedir.

Fine Arts Museum
1968-1979 yılları arasında kraliyet sarayı olarak kullanılan Güzel Sanatlar Müzesi’dir.

Royal Costume Museum
Rıza Şah’ın kızı Şems Pehlevi’ye ailt olan bu bina 1936-1940 döneminde inşa edilmiştir. Şems Pehlevi burası yazlık rezidansı olarak kullanıyordu. Daha sonra 1964’te Muhammed Reza Pehlevi’ye satıldı. 2010 yılı itibari ile birlikte Pehlevi Ailesi’nin Kraliyet Hediyeleri ve Çağdaş Tarihi” müzesine dönüştürüldü. Pehlevi Ailesi’nin kraliyet kıyafetleri sergileniyor.

Royal Albums and Historical Documents` Museum
Bu müzede bazı yazılı ve görsel belgeler, albümler, bazı mühürler, altın levhalarve farklı tipte zarflar gibi eşyalar sergileniyor.

Royal Cars Museum
Adından da anlaşılacağı gibi Pehlevi Ailesinin kullandığı kraliyet araçları sergileniyor. Mercedes Benz 600, Rolls Royce, Cadillac gibi araçları görebiliyorsunuz.

Royal Weapons Museum
Bu binada ise 70’ten fazla askeri silah sergileniyor.

Royal Tableware Museum
Kraliyet sofra eşyalarının sergileniyor.

Royal Kitchen Museum
Kraliyet ailesine servis edilen yemeklerin yapıldığı yer.

Nations Art Museum
Özel sanat parçaları sergileniyor.

Military Museum
İran’ın askeri tarihi eşyaları sergileniyor.

Mahmud Ferşçiyan

İranlı minyatür ve resim ustasının birçok eseri Çin’de, Türkiye’de ve Ortadoğu ülkelerinde sergilenmiş. Kompleks içinde beni en çok etkileyen Mahmoud Farshchian’ın galerisiydi. Aldığı nefes süresine o kadar çok eser sığdırmış ki her biri karşısında insan saatlerce kaybolabilir. Hâlâ yaşadığını da belirteyim. Her bir eseri inanılmaz detaylarla dolu. Bir tablosunun önünde saatlerce durmak galeri entelektüelliğinden değil sizi gerçekten kendisine bağlamasından geliyor. Adeta bulmaca çözer gibi tüm çizimleri incelemek istiyorsunuz. Hemen hemen her eseri kesinlikle fazlasıyla psychedelic! Galerinin çıkışında da kendisinin neye benzediğini görünce içiniz daha da ısınıyor. Böyle bir yeri şahsen gezebildiğim için kendimi şanslı hissediyorum.

Kendi ağzından anlattığı hayat hikâyesi:

Çocukluktan beri içe kapanık ve içe dönük idim. Akranlarımdan daha az oyuna ilgi duyar, kendimi daha çok bir işle meşgul etmeye çalışırdım. Baba evimin alçı işlemeli sütun başları, sobası, duvarları, birkaç resim tablosu ve özellikle de halı ve perdelerin işlemeleri ve renkleri, daha çocukluğumda beni kendisine çekiyordu. Babam İran el halısı tüccarı idi. Halı tasarımcıları ve işlemecileri işlerini babama sunarlardı.

Bazen babamla beraber o sanatçıların atölyelerine giderdim ve daha o çocukluk günlerinden itibaren o işleme ve renkler arasında hayrete düşerdim. Onların güçlü elleriyle kağıtların üzerine işlenen paralel ve yuvarlak çizgiler beni etkiler ve şaşırtırdı. Sanata olan aşkım ta o zamanlarda güçlendi. Delikanlılığıma ulaşmama az bir süre kala babamın yol göstermesiyle İsfahan’ın en ünlü ressamlarından Mirza Ağa İmami’nin atölyesine gittim. İlk ödevim ceylan resmi çizmekti. Ertesi günün sabahına kadar muhtelif boyutlarda ve açılardan yaklaşık iki yüz tane desen çizdim. Bu üstadım için inanılmaz bir şeydi ve o günden sonra beni teşvik etmeye ve benimle ilgilenmeye başladı.

Daha sonra çalışmalarıma devam etmek için, İran sanat tarihinde yüce bir makama sahip, müşvik bir şahsiyet olan üstat İsa Bahadıri’nin yönetimindeki İsfahan Güzel Sanatlar Merkezine gittim.

1949 yılında İran-İngiltere Sanat Komisyonu’na diğer birkaç işle beraber sunduğum ilk esrim onyedi yaşındayken yaptığım ‘Dün melekleri meyhanede gördüm’ isimli tablomdu. (Kaynak: İran Kültür Evi)

  1. Şehristan (şehir + ostan / şehir bölgesi): İran’ın eyaletleri kendi içlerinde “şehristan” (shahrestān) adı verilen ve Türkiye’deki illere karşılık gelen alt yönetim bölümlerine ayrılır. İran’da “Ostan” eyalet, “bakhş” da ilçe anlamına gelir. Bir şehristanda birkaç kentsel yerleşim birimi (şahr) ve kırsal yerleşimler (dehestān) vardır. Her şehristan Farmandari yönetim birimi ile idare edilir. Şehristanın yöneticisi Farmandar, bölgedeki en yüksek mevkideki resmi idarecidir.
  2. http://en.sadmu.ir/

İran Gezi Notları – Salaam Azizam yazısı için üzerini tıklayınız.