Psikedelik ile kapitalizmi birleştirmenin istenmeyen yan etkileri olabilir

Chacruna sitesi üzerinde Doktor Geoff Bathje tarafından paylaşılan “Combining Psychedelics with Capitalism May Cause Unintended Side Effects“ (Psikedelik ile kapitalizmi birleştirmenin istenmeyen yan etkileri olabilir) başlıklı yazının Türkçe çevirisidir. Son Francisco’da 18-19 Ağustos 2018 tarihinde gerçekleştirilen Psikedelik Bilimde Kültürel ve Siyasal Perspektifler sempozyomunda sunuldu.

Bazı insanlar psikedeliğin tıbbi kullanımları, bazıları da kültürü değiştirme potansiyelleri için heyecanlılar ancak çoğu her iki olasılık için de heyecanlı görünüyor. Bununla birlikte, klinik faydaları gösteren tüm araştırmalar için daha iyi bir dünya, psikedeliğin yeniden ortaya çıkmasının neredeyse bir yan etkisi olacağı düşünülüyor. Bunun tecrübesizlik olduğunu düşünüyorum; sosyal ve çevresel adalet hiçbir zaman başka bir çabanın yan etkisi olmayacak, ancak yalnızca sürekli, kasıtlı ve kolektif eylemlerle sağlanabilir.

Topluluk psikologu George Albee, ABD’deki tüm çocukların zihinsel sağlık sorunlarını taramak, ondan fayda sağlayabilecek herkese terapi sağlamak için bile yeterli terapist olmadığını hesapladı. Sadece devrimci önlemin sosyal ve zihinsel sağlığımızı koruyabileceğinin sonucuna vardı. Yeni mezun olmuş bir psikolog olarak bu makale beni sarstı çünkü terapinin toplumsal değişim için birincil bir araç olabileceğine inanıyordum ve bir savaş doktoruna benzer şekilde çalıştığımı düşünmemiştim. Topluluk psikolojisini, aktivizmi ve eleştirel teoriyi araştırdığımda, değişimin hiçbir sistemi reforma uğratmadığını veya içindeki bireyleri değiştirmediğini öğrendim. Sorunlu bir sistemi ele almanın tek yolu onu sonlandırmak. Sistemik problemler sistemik çözümler gerektirir.

Neyse ki kâr amacı gütmeyen iki kuruluş, uzun zamandır psikedelik klinik deneylerine öncülük ediyor: Usona ve MAPS. Ancak bu kuruluşların bitiş çizgisine yakın araştırmaları nedeniyle kurumsal ve girişimci kapitalist çıkarları el uzatmaya başlıyor. Trump taraftarı ve milyarder Peter Thiel tarafından desteklenen, kâr amacı güden yeni kuruluş Compass Pathways, sadece psilosibini değil, psilosibin destekli tedaviyi tekelleştirmek için FDA onay sürecinde Usona’yı yenmeye niyetli görünüyor. Compass, ilaç endüstrisi için bile aşırı olan taktikleri kullanmakla suçlandı. Bu sırada, MAPS, FDA sürecini yönlendirmede onlara yardım etmeye karar verdi. Bir başka Thiel girişimi olan ATAI Life Sciences, psikedelik, uzun ömür ve yapay zeka üzerine yapılan araştırmalara milyonlarca yatırım yapıyor.

Bazı psikedelik öncüleri, kapitalizmin yeterli sosyopolitik eleştirisinin eksikliğini ya da adaletsizliğin ve baskının sistemik doğasını anlayamadıklarını ortaya koyan bu gelişmeleri alkışladı. Kapitalizmin psikediliği kitlelere ulaştırmanın en iyi ya da tek “gerçekçi” yolu olduğunu düzenli olarak duyuyoruz. Ancak, kâr amacı güden sağlık modellerine karşı sosyalist sağlık modellerinin üstünkörü karşılaştırılması bile, yalnızca sosyalist modellerin, ödeme yeteneğinden ziyade ihtiyaca bağlı olarak evrensel sağlık hizmeti sağlayabildiğini açıkça göstermektedir. Yine de çoğu, kapitalizmin gerekli bir kötülük olduğuna ya da genel kabul görmenin kazanılması için Truva atı olabileceğine inanıyor gibi görünüyor. Bunlar tehlikeli varsayımlar.

Kapitalizm sorunu

Farklı bir kapitalizm eleştirisi, bu makalenin kapsamı dışında kalsa da (bkz. A Companion to Marx’s Capital), kapitalizmin sürdürülebilirlik veya adaletten yoksun olduğu kolayca görülebilir. Thomas Piketty, 21’inci Yüzyılda Kapital isimli kitabında, yüzlerce yıllık ekonomik verilere göre matematiksel veri olarak kapitalizmin kaçınılmaz şekilde giderek daha büyük bir eşitsizliğe yol açtığını gösterdi çünkü mevcut zenginlik (sermaye), işçilerinin ücretlerini yükseltebildiğinden daha hızlı büyüyecek. Bunun tek istisnası, savaş, depresyon ve popülist hakaretler gibi serveti geçici olarak dağıtan kesintilerdir. Ek olarak, E.F. Shumacher (Small is Beautiul: Economics as if People Mattered) 1970’lerde kapitalizmin sürdürülemez olduğunu gösterdi çünkü daha fazla doğal kaynak tüketimine dayanıyor. Ayrıca, siyahi araştırmacılar, ırkçılığın kapitalizme dahil olduğunu da göstermiştir. Beyaz çoğunluk, kapitalizmin eşitsizliğini ve istikrarsızlığını kullanarak Afro Amerikalıları kast sisteminin aşağısına çektiler. Ayrımcılığı kurumsallaştırarak getirdikleri noktada kalmalarını sağladılar. Yine de geç kapitalizm, çoğu beyazlar için de iyi bir şekilde çalışmıyor, eşitsizlik arttıkça artan bir şekilde borçlanmaya bağlı kalıyorlar.

Kapitalizmdeki düşünce sistemi

Kapitalizm, sosyal ilişkiler, fiziksel ve zihinsel sağlığımız için son derece kötü. Dünya Sağlık Örgütü, “küresel sağlık eşitsizliklerinin ana iticilerini güç, para ve kaynakların yanlış dağıtılması” olarak tanımlandı. Eşitsizlik sosyal evrimimize bile karşı görünüyor. Memeliler ve kuşlar, jetonla ödüllendirme yöntemi ile eğitildiğinde eşi olmayan bir ödemeyi reddettiği görülmüş. Eşitsizlik zenginler için bile iyi değil. Çeşitli araştırma deneyleri, zengin çocukların, özgeciliklerinde daha az cömert olduklarını ve daha zengin bireylerin, içinde bulundukları durumları sürdürebilmek için hile yapmaya veya yalan söylemeye daha istekli olduklarını gösteriyor.

İnsanlar genellikle kapitalizmin sonuçları ile ilgili hayal kırıkları nedeniyle psikedeliği keşfettiğini ancak birçoğunun memnuniyetsizliklerinin kökenini anlamadığını kabul etmeliyiz. Ne zaman memnun oluruz, o kadar tüketmeyiz ve birlikte olduğumuzda eşitlik ararız. Kapitalizm memnuniyetsizlik, materyalizm, doğal çevrenin aşırı tüketimi, egoizm, rekabet, bireysellik, aşırı performans talepleri, toplulukların dengesizliği, eşitsizlik, yabancılaşma ve bunun sosyal ve zihinsel refahımız üzerindeki olumsuz etkilerini teşvik eder. Bunlar kişisel seçimlerle veya iyileştirmelerle aşılabilecek bireysel problemler değildir. “Kişisel” özgürlük, ilişkiler bağlamı dışında gerçekleştiğinde eksik ve uyanışı destekleyebilecek sosyopolitik değişiklikler olmadan gerilemeye karşı da oldukça hassas kalıyor. “Kişisel olan politiktir” feminist atasözü hâlâ geçerli.

Truva Atı efsanesi

Kapitalizm aldatıcı bir şekilde, diğer ideolojilerin ve hareketlerin daha farklı değerlere sahip olmalarını sağlayan, geniş ve yaygın değerleri (özel mülkiyet/servet, rekabet, eşitsizlik, tüketim, ücretli emek ve bireycilik gibi) olan bir ideolojidir. Pikedelikler için ana akıma tanıtılacak bir araç olmaktansa, kapitalizmin en kârlı olanı barındırması ve yıkıcı unsurları bastırması muhtemeldir. Dünyanın en baskın ideolojilerinden biri olan Hristiyanlığı, siyasi kazanım için kapitalizmle birleştirebileceğini düşünenlerin nasıl dize getirildiğini düşünün. Bugün, dindar Evanjelist Hristiyanlar, tiksindirici ahlaki politikalara rağmen zampara, tacizci milyarder bir başkanı ezici bir çoğunlukla destekliyorlar. Yine de, bazıları, kapitalizmin psikedelikler için neler yapabileceğini düşünmeden, psikedeliklerin kapitalistlerin kalplerini kaçınılmaz olarak etkileyeceği inancını taşıyor. Psikedelikler sadece bireysel (ve dolaysıyla apolitik) iyileşme ve üretkenlikle sınırlı olacak mı? Psikedelikler egoları besleyen elit bir ürüne indirgenecek mi? Tedaviyi karşılayabilenlerin sonsuz bir kişisel gelişim döngüsüne girdiği “elit mükemmelliğinin” bir parçası olacaklar mı? Küçük bir “uzmanlar” grubunun kullanımlar üzerinde sıkı bir kontrol sağladığı psikedelik hiyerarşisi korunacak mı?

Niyet ve bağlam psikedeliklerin etkilerini şekillendirir. Belki de, psikedeliklerin “açıklık” kişilik özelliğini (liberalizm ve entelektüel merakla ilişkili olan) ya da otoriter inançları azaltırken doğaya olan bağlılığı attırdıklarını gösteren abartılı araştırma yorumlarıyla yanlış yönlendirildik. Gerçekte, klinik araştırma ortamlarında bile psikedelik alan kişiler zaten açık ve özgür olma eğiliminde oldukları için bir seçim yanlılığı var. Açıklık çalışmasında, katılımcılar zaten psilosibin seanslarından önce de yüzde 93’lük açıklık oranındaydı ve az oranda daha açık hale geldiler. İkinci çalışmada, 7-12 aylık bir takip ile otoriterizmdeki düşüş istatistiksel olarak anlamlı değildi, doğaya bağlılık önemli kalırken zayıfladı.

Açıklık, otoriterizm ve doğayla ilişki, araştırmaların odağı olmadıklarından beri hiç etkilenmediler. Bağlamın parçaları olmalarına rağmen, çoğu psikedelik çalışmalar, odadaki canlı bitkileri, doğa görüntülerini içeriyor, rehberlik yöneltmesiz ve rıza temellidir (otoriter değildir), açıklık teşvik edilir. Çoğu psikedelik çalışmalarda, sadece küçük ile orta dereceli (etki büyüklüğü ile ölçülür) açıklık artışlarının, ancak depresyon ve kaygıdaki büyük düşüşlerin bulunması şaşırtıcı olmamalıdır, çünkü açıklığı etkilemek için daha az odaklanma ve hazırlık var. Açıklığa değer vermeyen grupların tedavilerini daha cazibeli kılmak için, terapinin açıklığı destekleyen yönleri tamamen ortadan kaldırılsa ne olurdu? Ya da tersine, kasıtlı olarak açıklığa ya da diğer kolektivist niyetlere daha fazla vurgu yaparsak ne olabilir?

Kanatlarımızı kırpmak

Psikedeliklerin devrimci potansiyeli tartışmalarının iktidardakiler için fazla tehdit oluşturduğu, bu alandaki öncüler tarafından söylenir. Böylece daha kabul edilebilir tıbbi (ve bireysel) kullanımlarını tartışmaya devam etmemiz gerekir. Burada iki yanlış varsayım var: birincisi, devrimciler muhalefetle karşılaşıyorlar, çünkü taktikleri çok zıtlaşıyor; ikincisi de çok aksamadan adaleti gizlice dünyaya sokabiliyoruz. Ida B. Wells ve Martin Luther King gibi devrimcilerin, çok saldırgan oldukları için değil etkili olduklarından defalarca tehdit edildiğini ve sistemik değişimde herhangi bir ciddi girişimin kayda değer bir muhalefetle karşılaşacağını savunuyorum. Değişim için tek umudumuz, ana akıma uyum sağlamak yerine muhalefet karşısındaki kalıcılığımızdır.

Kapitalizmin tek seçeneğimiz olduğuna inananların, kapitalizmin yakın zamana kadar onsuz yaşadığımız insan icadı (ulus devletler ve hapsetme benzeri şeyler için olduğu gibi) olduğunu düşünmesi gerek. Antropolog David Graeber‘in belirttiği gibi ideolojiler, alternatifler için hayal gücümüzü kısıtlayarak, bizi statükonun doğal ve kaçınılmaz olduğuna ikna ederek ve devrimin imkânsız ya da delice olduğunu söyleyerek hayatta kalır. Ancak bu kapitalizmin kasıtlı olarak sona ermesiyle ya da sona ermemesiyle radikal bir yüzyıl olacak. Hangi yaklaşım gerçekten daha radikal? Kasten veya düşünceli bir şekilde kapitalizmin ötesine geçmek mi ya da küresel çevresel çöküşün (ardından toplumların çöküşünün) bizim için sona ermesini beklemek mi?

Birkaç olası sonuç

Dikkate alınması gereken birçok soru var. Psikedeliğin devrimci potansiyeli nedir? Kolektivist niyetler için kullanıldığında bunlar nasıl farklıdır? Önyargılarımızın üstesinden gelmemize, baskı sistemlerini sökmemize ve sistemik travmalardan kurtulmamıza yardımcı olabilirler mi? Bizi birleştirip, suskun bireylerin illüzyonunu çözmemize yardımcı olabilirler mi? Materyalizm ve tüketime olan bağımlılıklarımızı bozabilirler mi? Hiyerarşilere direnmemize, gücü yeniden dağıtmamıza ve bilgiyi demokratikleştirmemize yardımcı olabilirler mi? Hayallerimizi yeniden yakalamamıza ve sürdürülebilir yaşam biçimleri geliştirmemize yardımcı olabilirler mi? Herhangi bir hareketin gelecek için amaçlanan vizyonuyla tutarlı şekilde hareket etmesi için çalışılması gerekir. Saat geçiyor ve psikedelikler sosyal dönüşümü kolaylaştırmak (ve bu dönüşüme kişisel adaptasyon) için en iyi araçlarımız olabilir. Bu yüzden gezegenimizi acil kurtarmak ve adil bir dünya yaratmak için gerekli. Devrim, istenmeyen bir yan etki olmayacak.

Bu yazı tamamıyla açıklama, bilgilendirme amacıyla orijinal kaynağından çevrilerek hazırlanmıştır. Yazarın ve sitenin hiçbir suretle teşvik etme, özendirme amacı yoktur. Uyuşturucu kullanmak ve bulundurmak, tehlikeli ve kanunen yasaktır. Kesinlikle tüketilmemesini tavsiye ediyoruz.