Psikedelik Bilgi Teorisi üzerine

Psikedelik Bilgi Teorisi (PBT), sosyolog ve antropolog James Kent tarafından 2010 yılında ortaya atılmıştır. Teori, Kent’in psikedelik maddeler ve bunların beyin, sinir sistemi ve bilişsel süreçler üzerindeki etkilerini araştırdığı uzun çalışmalarının ürünüdür. PBT, psikedelik halüsinasyon, bilinç ve şamanizmin biçimsel bir yapıbozumudur ve teori geleneksel olarak fizik ve matematik alanlarında metafizik olarak sınıflandırılan konulara yönelir.

Teorinin hedefi bütün psikedelik araştırmaları biçimsel bir modelde birleştirmektir. PBT, psikedelik farmakolojiyi doğrudan bilincin derinlemesine araştırılmasına, nöroplastisiteye, şamanik tekniğe ve kabile organizasyonuna bağlayan genel bir modeldir. Kent, ortaya attığı modelinde şamanlar, doktorlar, bilim insanları, matematikçiler ve bilincin işlevsel sınırlarını anlamaya çalışan herkes için aydınlatıcı tespitler sunmak ister. 

PBT, bilinç, algı, psikedelikler, halüsinasyon, şamanizm, rüya, farmakoloji, nöroplastisite, kaos teorisi gibi alanlara ilgisi olan herkes için tanıtıcı bir açılış metniyle başlar. Çünkü PBT çok çeşitli alanlarla ilişkili olan genel bir teoridir. Bunun ardından iki ana bölümde detaylı analizlere gidilir. Birinci bölüm teoriyle aynı adı taşır ve “Psikedelik Bilgi Teorisi nedir?” makalesiyle başlar. Bu bölümde psikedelik bilginin değeri, bilincin çözümlenmesi, insan algısının sınırları, psikedelik farmakoloji, nonlineer (doğrusal olmayan) halüsinasyonlar ve psikedelik nöroplastisite gibi konuları inceleyen makaleler yer alır. Akıl Çağında Şamanizm başlıklı ikinci bölüm ise şamanizmin geleneksel ve tekno-endüstriyel dönemdeki açıklamalarıyla başlayıp tıbbi şamanizmin sağaltıcı rolü, şamanik trans ve hipnotik deneyimler, şamanik büyücülük, spiritüel birlik ve spiritüel topluluklar konularıyla devam eder. 

PBT, insan hayal gücünde -özellikle düş, psikoz ve halüsinasyon durumlarında- yer alan bilgi yaratımının çalışılmasıdır. PBT hem yenilik teorisi hem de sistemler teorisiyle iç içedir. Ancak bunlardan ayrıldığı noktalar da vardır. PBT, insan bilincinin farklı durumlarında ortaya çıkan bilginin sınırlarını ve karmaşıklığını anlayabilmek amacıyla insan algısının işlevsel çıktısını modellemeye çalışır. İnsan beynindeki bilgi yaratımını modelleyebilmek, algı, bilinç ve bilgi için biçimsel açıklamalar gerektirir. Bu yüzden PBT sistemler teorisiyle ilişkilidir. PBT özellikle insan organizmasındaki karmaşık bilgi üretiminin kendiliğindenliği üzerine odaklanır. Bu nedenle bilgi üretiminin karmaşıklığını çok geniş bir düzlemde ele alan yenilik teorisinden ayrılır. PBT ayrıca dinamik sistemlerdeki sinyal işlemenin sabitliği ve karmaşıklığına odaklanan kontrol teorisiyle de işbirliği yapar. Bilincin farklı durumlarını anlamak için sistemler teorisi ve kontrol teorisinin uygulanmasıyla, PBT bilincin genişletilmiş durumlarının ve halüsinasyonun nonlineer dinamiklerinin bir analizi olmaktadır.

Son olarak PBT, dalga mekaniği, sinirsel titreşimler, nöroplastisite, farmakoloji ve bilişsel teorinin temelleri ile bilinç, algı ve hafızaya uyarlanış biçimlerine göre sinirsel sinyallerle de ilişkilidir. Bu yapısı PBT’yi multidisipliner bir nörobilim araştırmasına dönüştürür. 

Neden Psikedelik Bilgi Teorisi?

İnsan bilincinin büyük bölümü, son derece odaklanmış bir durumdan uykuya ve rüyaya kadar lineer (doğrusal) bir alanda var olur. Bilincin birçok durumu bu lineer spektrum boyunca düzenli ve birbirinden bağımsız şekilde deneyimlenir. Örneğin; uykuda olduğunuzda uyanık değilsinizdir, herhangi bir şeye odaklandığınızda hayal kurmuyorsunuzdur ve kaygılı olduğunuzda da rahat olamazsınız. Bilincin bir seferde yalnızca bir durumda var olabileceği gerçeği, sistemin doğrusal ve sabit olduğunun bir belirtisidir. Bilinçte veya algıda iki farklı durum aynı anda yaşandığı zaman bu, sistemin sabit işlemediğini gösterir ve bilincin farklı durumlarının çakıştığı yerdeki çıktı patolojik bir durum olarak görülür. Bu patolojik durumlar negatif özellikleri söndürmek ve/veya pozitif özellikleri arttırmak amacıyla uyuşturucularla muamele görür. 

Psikedelik terimi zihnin tezâhürüne vurgu yapar. Bu da psikedelik maddelerin etkisi altında ortaya çıkabilecek bütün potansiyel zihinsel durumları işaret eder. Bilinç çok sayıda olası durumu içeren bir spektrum boyunca düz bir çizgide hareket ederken psikedelikler, bilince aynı anda kendi çoklu noktalarını yaşatabileceği için bu doğrusal spektrumun bozulmasına neden olur. Bunun en uç örneği aynı anda hem hayal kurmak hem de uyanık olmaktır. Bu, klinik olarak psikoz veya halüsinasyon şeklinde açıklanır. Psikedeliklerin etkisi altında çoklu bilinç durumlarının ortaya çıkması lineer çıktının bozulduğu, nonlineer ve katlanarak karmaşıklaşan bir sistemi öne çıkartır. Böylece psikedelik algıda bilincin lineer işlevleri, çoklu perspektifler ve eşzamanlı olarak deneyimlenebilecek analitik çıktıların yer aldığı karmaşık bir nonlineer duruma sapar. PBT’ye göre nonlineer karmaşıklığın bu istikrarsız durumu insan zihninde ortaya çıkan yeni bir bilgidir. Bu eşsiz nonlineer işlevin dinamiklerini anlamak bütün insanların bilincinin potansiyel karmaşıklığını ve bilgisel sınırlarını anlamak için gereklidir.

Akıl çağında şamanizm

PBT, zihinsel durumlar, mistik deneyimler ve kişilerarası farkındalık gibi insan bilincinin bütün olası durumlarına uyarlanabilecek bir psikedelik aktivasyon modelini açıklamaya çalışır. Yeni bilgi üretmek için psikedeliklerin kullanılması ritüeli geleneksel olarak şamanizmle ilgilidir. Bu da PBT’yi bir şamanizm uygulaması çalışması yapmaktadır. İnanç sistemlerini keşfetmek için spiritüel yükselişin ritüel tekniklerinin kullanılması popüler şekilde kaos büyüsü olarak isimlendirilir ki bu neo-şamanizm, bilişsel teori ve sosyal teorinin okült bir karışımıdır. Kaos ve karmaşıklık ayrıca fraktallar ve hücresel otomat gibi nonlineer sistemlerin çalışmasına uygulanan terimlerdir. PBT mitoloji ve fizyolojiye odaklansa da, burada -ruhani veya spiritüel aydınlanma olarak öznel şekilde tanımlanabilecek- bilincin farklı durumlarına ulaşma hususunda temel bir insan arzusunun bulunduğu açıktır. Bütün mistik durumlar eşsiz nonlineer niteliklere sahiptir. Bu da PBT’nin ayrıca bir teknik şamanizm, nöroteoloji ve spiritüel nörobilim çalışması olduğu anlamına gelir. Böylece PBT şamanik tören, mistik ritüel veya psikedelik terapide psikedelik maddelerin klinik uygulamasına da refarans olabilir. 

Bu makale sosyolog ve antropolog James Kent’in “Psychedelic Information Theory- Shamanism in the Age of Reason” adlı kitabından (2010) We Are The Hippies okurları için yazarın bilgisi ve izni dahlinde dilimize çevrilmiştir.

Başlık resmi: Juan Carlos Fonseca Mata

Bu yazı tamamıyla açıklama, bilgilendirme amacıyla orijinal kaynağından çevrilerek hazırlanmıştır. Yazarın ve sitenin hiçbir suretle teşvik etme, özendirme amacı yoktur. Uyuşturucu kullanmak ve bulundurmak, tehlikeli ve kanunen yasaktır. Kesinlikle tüketilmemesini tavsiye ediyoruz.